Οι δικοί μας ξένοι

Της Κωνσταντίνας Ζάνου

Μέσα στα πλαίσια της ανακήρυξης του 2008 ως ευρωπαϊκού έτους Διαπολιτισμικού Διαλόγου, το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου έθεσε ως βασικό στόχο της περσινής σχολικής χρονιάς την προώθηση των αξιών της διαπολιτισμικότητας. Ακόμα και στη φετινή εγκύκλιο του Υπουργείου, τονίζεται ξεκάθαρα ότι πρέπει να συνεχιστούν οι δραστηριότητες προς την κατεύθυνση αυτή. Αν κρίνουμε, ωστόσο, από τα αλλεπάλληλα ρατσιστικά επεισόδια των οποίων γίναμε μάρτυρες τελευταία και που είχαν ως πρωταγωνιστές έφηβους μαθητές, διαπιστώνουμε δυστυχώς πως καθόλου δεν έχει εμπεδωθεί ούτε το μήνυμα της Υπουργικής εγκυκλίου, αλλά ούτε και αυτό της ευρωπαϊκής πολιτικής. Το αντίθετο μάλιστα. Φαίνεται πως, παράλληλα με το επίσημο λεξιλόγιο της εκπαιδευτικής πολιτικής, στα σχολεία μας επιβιώνει ένα υπόγειο σύστημα αξιών που εκτρέφει αντί να μετριάζει το ρατσισμό. Θα ήταν τουλάχιστον αβλεψία να αποδίδαμε επεισόδια όπως τον ξυλοδαρμό από ομάδα μαθητών συμμαθήτριάς τους αφρικανικής καταγωγής, την επίθεση ενάντια σε Τουρκοκύπριους (συμπεριλαμβανομένων και βρεφών) από έφηβους οπαδούς λευκωσιάτικης ποδοσφαιρικής ομάδας και την εκστρατεία εναντίον της «αντεθνικής» διδασκαλίας που γίνεται τάχα από κάποιους καθηγητές της Αγγλικής Σχολής (για να αναφέρω μόνο μερικά από τα παραδείγματα), σε μια «μεμονωμένη» ή «ακραία» έκφραση μαθητικής παραβατικότητας. Επεισόδια σαν αυτά υποδηλώνουν την ύπαρξη ενός ευρύτερου ξενοφοβικού-ρατσιστικού πλαισίου, το οποίο και επιτρέπει την εκδήλωσή τους (ιδιαίτερα συντηρώντας ένα καθεστώς ατιμωρησίας και ανεκτικότητας).
Γι αυτό, όταν η δραστηριότητα κάποιων καθηγητών της μέσης εκπαίδευσης προωθεί την ουσιαστική κατανόηση της έννοιας της διαπολιτισμικότητας πρέπει να σημειώνεται και να επικροτείται. Μια τέτοια δραστηριότητα ήταν η παράσταση βιωματικού θεάτρου με τίτλο «Οι δικοί μας ξένοι», που παρακολούθησα πρόσφατα από μαθητές του Λυκείου Παλουριώτισσας. Με πρωτοβουλία και ενθάρρυνση της φιλολόγου κ. Νόνας Μολέσκη, μια ομάδα μαθητών της Β’ και Γ’ λυκείου ήρθε σε επαφή με ξένους που βρίσκονται για τον ένα ή τον άλλο λόγο στο νησί, άκουσε και κατέγραψε τις προσωπικές τους ιστορίες, και παρουσίασε τις αφηγήσεις τους μέσα από ένα θεατρικό δρώμενο. Στόχος της πρωτοβουλίας (που γεννήθηκε μέσα στα πλαίσια του μαθήματος της κοινωνιολογίας) ήταν να φέρει τους μαθητές σε επαφή με το ξένο στοιχείο, να τους ενθαρρύνει να συνομιλήσουν μαζί του χωρίς προκαταλήψεις, να τους βοηθήσει να το γνωρίσουν και να το κατανοήσουν, ακόμα και να αντλήσουν από τον πολιτισμικό πλούτο που αυτό κουβαλά. Αν κρίνω από τα λαμπερά πρόσωπα και το ζήλο των μαθητών που συμμετείχαν, διαπιστώνω με σιγουριά πως η εκπαιδευτική αυτή πρωτοβουλία ελευθέρωσε, αν όχι όλα τα παιδιά, τουλάχιστον αυτά που συμμετείχαν, από κάθε μορφή φοβίας που θα μπορούσε να τους οδηγήσει σε ρατσιστικές συμπεριφορές.
Η εκδήλωση τελούσε υπό την αιγίδα της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, κ. Λήδας Κουρσουμπά. Τα εισαγωγικά της λόγια ήταν πράγματι τόσο σπουδαία (τόσο για το βάθος όσο και για την σπανιότητά τους), που θα ήθελα να τελειώσω την παρέμβαση αυτή παραθέτοντας ένα απόσπασμα από την ομιλία της: «Κάθε σχολείο που λειτουργεί με σεβασμό στα δικαιώματα των παιδιών και προωθεί τις αρχές και τις αξίες πάνω στις οποίες αυτά βασίζονται, δεν μπορεί παρά να είναι ένα σχολείο ανοιχτό στη διαφορετικότητα. Ένα σχολείο όπου η ετερότητα γίνεται αντιληπτή ως πηγή πλούτου κι όχι ως έλλειμμα ή μειονεξία. Ένα τέτοιο σχολείο έχουμε ανάγκη σήμερα στην Κύπρο. Ένα εκπαιδευτικό σύστημα πολυπολιτισμικό, με απόλυτο σεβασμό στο δικό μας πολιτισμό, ταυτότητα και παράδοση, μακριά από μονοπολιτισμικές εμμονές και αξιολογικές πολιτισμικές ιεραρχήσεις. Που θα αφήνει πίσω του την αντίληψη ότι οι πολιτισμοί είναι μονολιθικοί και παραμένουν αναλλοίωτοι στο χρόνο, και θα επιμένει στις διαπολιτισμικές συναντήσεις, δίνοντας την ευκαιρία στα παιδιά να διερευνήσουν πώς οι διάφοροι πολιτισμοί αλληλεπιδρούν, αλληλοεπηρεάζονται και εξελίσσονται στο χρόνο».

Η κ. Κωνσταντίνα Ζάνου είναι διδάκτωρ ιστορίας. czanou@yahoo.com

«Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» (έκδοση Κύπρου), 22/3/2009, σ. 14