Θλιβερές συγκρίσεις

Της Κωνσταντίνας Ζάνου

Πόσο πολύ διαβάζουν οι πολιτικοί μας; Και όταν λέω διάβασμα δεν εννοώ μόνο τις πολιτικές στήλες των εφημερίδων. Ούτε βέβαια τα εγχειρίδια νομικής, ιατρικής ή πολιτικής οικονομίας, που οι περισσότεροι απ’ αυτούς όφειλαν να μελετήσουν όταν σπούδαζαν, για ν’ αποκτήσουν το πτυχίο τους. Ούτε ακόμα τα απομνημονεύματα ή τις καταθέσεις των παλαιότερων Κυπρίων ή Ελλήνων πολιτικών. Όταν λέω διάβασμα εννοώ την πνευματική καλλιέργεια με την ευρύτερη της σημασία. Πόσοι από τους πολιτικούς μας έχουν στη βιβλιοθήκη τους κάτι άλλο εκτός από τους τόμους μιας ακριβά βιβλιοδετημένης εγκυκλοπαίδειας; Πόσοι απ’ αυτούς γνωρίζουν έστω και στοιχειωδώς τα επιτεύγματα των ανθρωπιστικών επιστημών κατά τον τελευταίο αιώνα, ή έχουν τουλάχιστον υπόψη τους κάποια από τα έργα των μεγάλων σύγχρονων θεωρητικών (ιστορικών, κοινωνιολόγων, φιλοσόφων, κοινωνικών ψυχολόγων, ανθρωπολόγων, ψυχαναλυτών κ.ο.κ.);
Έτυχε, το τελευταίο διάστημα, να παρευρεθώ σε δύο διαφορετικές πολιτικές εκδηλώσεις, που με έθεσαν αναπόφευκτα αντιμέτωπη με μια θλιβερή σύγκριση. Η πρώτη ήταν μια εκδήλωση που οργάνωσε ο ΟΠΕΚ Κύπρου για να τιμήσει τον γνωστό συγγραφέα και πολιτικό σύμβουλο του Κώστα Σημίτη, Νίκο Θέμελη. Η ομιλία του κ. Θέμελη (την οποία μπορεί να διαβάσει κανείς και στην ιστοσελίδα του ΟΠΕΚ) διακρινόταν από τέτοιο επίπεδο και μεστότητα λόγου, που θα την ζήλευαν όλοι οι πολιτικοί μας. Ο κ. Θέμελης όμως δεν είναι μόνο άνθρωπος της πολιτικής, είναι και άνθρωπος του πνεύματος, διαβάζει, γράφει κι έχει βαθιά γνώση της ιστορίας – κι όχι μόνο της «κοινώς εννοούμενης» ιστορίας. Όπως ανέφερε ο ίδιος: «Με ενδιαφέρει εκείνη η ιστορία που ανασύρει και φέρνει στην πραγματικότητα και στο προσκήνιο ό,τι έχει αποσιωπηθεί, ό,τι έχει ξεχαστεί, ό,τι συνειδητά η επίσημη ιδεολογία δε θέλει να φέρει στο φως για να αποτρέψει την κοινωνία της να προβληματιστεί, να αναστοχαστεί και να σκεφτεί αλλιώς από ό,τι το έκανε μέχρι τώρα. Είναι αυτή που ο Michel de Certeau ονόμασε το καταπιεσμένο πρόσωπο της άλλης Ιστορίας».
Με εξέπληξε ευχάριστα και κάτι άλλο: Αναφερόμενος στην τελευταία αποστολή που ανέθεσε από κοινού σ’ αυτόν και στο Γιάννο Κρανιδιώτη ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, ο κ. Θέμελης, αφού περιέγραψε τη συνάντηση των δύο με τον τότε υπουργό εξωτερικών της Γερμανίας Γιόσκα Φίσερ, ανέφερε: «Ο Γιάννος κι εγώ φύγαμε με μια αίσθηση συγκρατημένης αισιοδοξίας. Πήγαμε σε ένα café, ήπιαμε τον καφέ μας, ανακεφαλαιώσαμε την εκτίμηση που κάναμε για τη συνάντηση και μετά ξεχυθήκαμε σε ένα βιβλιοπωλείο για να εκτονώσουμε τη νευρικότητά μας». Βιβλιοπωλείο; Πόσοι από τους δικούς μας πολιτικούς ξεχύνονται στα βιβλιοπωλεία για να εκτονωθούν;
Ας περάσουμε τώρα στο δεύτερο όρο της σύγκρισης. Η άλλη εκδήλωση στην οποία παρευρέθηκα ήταν μια πολιτική συζήτηση με θέμα την Ευρώπη. Ο κεντρικός ομιλητής, ένας πρώτης γραμμής Κύπριος πολιτικός, κλήθηκε κάποια στιγμή να σχολιάσει μια ερώτηση σχετικά με την ιστορία του ευρωπαϊκού εθνικισμού. Σκοπός της ερώτησης ήταν να θέσει υπό αμφισβήτηση το απλοϊκό σχήμα πάνω στο οποίο στηριζόταν η ομιλία του πολιτικού, δηλαδή την τελεολογική σχέση «αρχαίος ελληνικός πολιτισμός – χριστιανικές αξίες – ευρωπαϊκός Διαφωτισμός – σύγχρονη χριστιανική Ευρώπη» και να θυμίσει πως, τόσο η ιδέα του έθνους, όσο κι αυτή της Ευρώπης είναι ιστορικά και σχετικά πρόσφατα φαινόμενα. Ο ερωτών ανέφερε μάλιστα το έργο του Eric Hobsbawm, του μεγαλύτερου ίσως ιστορικού του 20ου αιώνα και σημείο αναφοράς για όποιον μελετά θέματα σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας και εθνικής ταυτότητας. Ποια ήταν η απάντηση λοιπόν του πολιτικού; Με έκδηλο ειρωνικό και μάλλον υποτιμητικό ύφος δήλωσε πως δεν ενδιαφέρεται γι αυτές τις «νέο-κουλτουριάρικες απόψεις»!
Φαίνεται λοιπόν πως η πνευματική καλλιέργεια – όχι για όλους, προς Θεού – αλλά για τους περισσότερους από τους πολιτικούς μας, είναι προϊόν πολυτελείας. Κάτι που, όχι μόνο θεωρούν πως δεν έχει καμία σχέση με την πολιτική, αλλά και υποτιμούν ως άχρηστο και χρονοβόρο. Εξάλλου είναι τόσο αφοσιωμένοι στο δημόσιο συμφέρον που δεν έχουν χρόνο για την προσωπική τους μόρφωση. Μόνο ο Ελευθέριος Βενιζέλος φαίνεται ότι έπληττε αφόρητα ο άνθρωπος, αφού όχι μόνο διάβαζε, αλλά και μετέφρασε ολόκληρο τον Θουκυδίδη!

Η κ. Κωνσταντίνα Ζάνου είναι διδάκτωρ ιστορίας. czanou@yahoo.com

«Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» (έκδοση Κύπρου), 3/5/2009, σ. 12