Το μεγαλείο της αυτογνωσίας

Της Κωνσταντίνας Ζάνου

Θα ήθελα, με τη σημερινή μου παρέμβαση, να εξάρω τη μεγαλοσύνη δύο ανθρώπων που σημάδεψαν, ο καθένας με το δικό του τρόπο, τα δημόσια πράγματα αυτού του τόπου. Πρόκειται για δύο ανθρώπους με εντελώς διαφορετικές πορείες ζωής, που παρ’ όλα αυτά συνδέονται από μια σπάνια ιδιότητα: Τη δύναμη της αυτογνωσίας και της αυτοκριτικής. Αναφέρομαι, αφενός, στον Κοινοβουλευτικό Εκπρόσωπος του ΔΗΣΥ κ. Χρήστο Πουργουρίδη και, αφετέρου, στον πρώην εκπαιδευτικό, επιθεωρητή και συγγραφέα του βιβλίου ιστορίας της Κύπρου της Ε’ και Στ’ Δημοτικού κ. Ανδρέα Π. Πολυδώρου.
«Για τα γεγονότα του 1963-64 η δική μας κοινότητα οφείλει ένα “συγγνώμη” προς την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Έγιναν σε βάρος των Τουρκοκυπρίων συμπατριωτών μας άθλια πράγματα, που πρέπει όλες οι πλευρές να τα καταδικάσουμε χωρίς περιστροφές και χωρίς επιφυλάξεις». Αυτά τα λόγια ακούστηκαν δια στόματος Πουργουρίδη στη συνεδρίαση της Βουλής στις 18/12/2008. Λόγια τολμηρά κι επικίνδυνα από οποιονδήποτε πολιτικό κι αν εκφωνούνταν. Όλοι ξέρουμε το κλίμα που επικρατεί στο «βαθύ» σκέλος του κομματικού χώρου από τον οποίο προέρχεται ο κ. Πουργουρίδης. Γνωρίζουμε επίσης και το ίδιο το παρελθόν του κ. Πουργουρίδη. Γι αυτό και η τόλμη του είναι διπλά αξιοθαύμαστη. Την ίδια τόλμη επέδειξε και με την αυθόρμητη κατάθεση της υπογραφής του στη διακήρυξη των «Ενεργών Πολιτών υπέρ της Διάκρισης των Ρόλων Πολιτείας και Εκκλησίας». Ο μόνος (μαζί με τον κ. Σωκράτη Χάσικο) από όλους τους εν ενεργεία πολιτικούς που υπέγραψαν τη διακήρυξη. Πάνω απ’ όλα όμως, ο κ. Πουργουρίδης έδειξε ότι έχει το θάρρος να κριτικάρει ανοιχτά το παρελθόν του. Σε πρόσφατη συνέντευξή του (Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 22/3/09) δήλωσε: «Τα μεγάλα λόγια για διεκδικητική πολιτική τα ακούω και θυμάμαι τον Πουργουρίδη πριν το ’74, όταν μας έλεγαν οι ελληνικές κυβερνήσεις ότι δεν μπορούσαν να υποστηρίξουν το αίτημά μας για Ένωση και εμείς λέγαμε ότι αν εκβιάσουμε τις ελληνικές κυβερνήσεις, θα υποστηρίξουν το αίτημά μας. Όνειρα απατηλά. Τους καταλαβαίνω, ήμουν και πολύ πιο ακραίος. Με προσγείωσε ανώμαλα η εισβολή και μου πήρε μερικά χρόνια για να καταλάβω ότι είναι ωραία να πετάς στα σύννεφα, αλλά πρέπει να καταλαβαίνεις ότι αν τα φτερά δεν είναι γερά, θα τσακιστείς».
Διαφορετική σε περιεχόμενο, αλλά το ίδιο μεγαλειώδης για την αυτοκριτική της διάθεση, είναι και η στάση του κ. Πολυδώρου. Σπάνια ένας συγγραφέας, όταν βάλλεται ένα βιβλίο του (η συγγραφή του οποίου απαίτησε πολλές ώρες προσωπικής εργασίας), έχει τη δύναμη να ξεφύγει από τα στενά προσωπικά-αμυντικά του όρια και να προχωρήσει σε μια αμερόληπτη κριτική απέναντι στο έργο του. Ο κ. Πολυδώρου μας απέδειξε εντούτοις πως ένας πραγματικός άνθρωπος του πνεύματος μπορεί και οφείλει να ξεπερνάει συνεχώς τον εαυτό του. Όταν πρόσφατα το βιβλίο του υπήρξε αντικείμενο μιας έντονης, αλλάς σοβαρής επιστημονικής κριτικής, ο κ. Πολυδώρου είχε το θάρρος να συμφωνήσει με τις θέσεις των επικριτών του: «Οι πιο πάνω θέσεις εγγίζουν, βέβαια, και μένα τον ίδιο ως συγγραφέα του εγχειριδίου Ιστορία της Κύπρου για την Ε’ και την Στ’ Δημοτικού, που χρησιμοποιείται στα σχολεία εδώ και 32 χρόνια. Έχω από καιρό αναγνωρίσει πως το ελληνικό στοιχείο μονοπωλεί στο βιβλίο την Ιστορία, ενώ η ζωή και η Ιστορία της τουρκοκυπριακής κοινότητας και των μειονοτήτων που ζουν στο νησί αγνοούνται… Οι βιαιότητες παρουσιάζονται στο βιβλίο κατά τρόπο ετεροβαρή. Προβάλλονται βιαιότητες εναντίον Ε/Κ, αλλά παρασιωπούνται βιαιότητες εναντίον Τ/Κ… Αν, βέβαια, είχα την ευκαιρία να γράψω σήμερα ένα βιβλίο Ιστορίας της Κύπρου για το δημοτικό σχολείο, ομολογώ ότι το περιεχόμενό του θα ήταν ασφαλώς πολύ διαφορετικό από εκείνο του προηγουμένου» (ΠΟΛΙΤΗΣ, 25/12/2008).
Αυτοί οι δύο άνθρωποι είχαν το θάρρος να αμφισβητήσουν δημόσια τον εαυτό τους, ξεπερνώντας τα προσωπικά τους όρια και τις βαθιά εμπεδωμένες τους αντιλήψεις, αψηφώντας κάθε αίσθημα προσωπικής ψευδο-υπερηφάνειας και, το κυριότερο, χωρίς να υπολογίζουν το οποιοδήποτε κοινωνικό, πολιτικό ή άλλο κόστος. Ομολογώ ότι έχουν κερδίσει τον απόλυτο θαυμασμό μου.

Η κ. Κωνσταντίνα Ζάνου είναι διδάκτωρ ιστορίας. czanou@yahoo.com

«Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» (έκδοση Κύπρου), 12/4/2009, σ. 14